Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Η φύση είναι ένα ολοκληρωμένο κι αδιαίρετο σύστημα, του οποίου η φυσική ευρυθμία και τάξη είναι αποτέλεσμα της δυναμικής ισορρόπησης λειτουργιών μεταξύ οργανωτικών επιπέδων. Όλα τα οικοσυστήματα τείνουν προς τη σταθερότητα, δηλαδή στην ικανότητα της επιστροφής στην αρχική θέση μετά από οποιαδήποτε αλλαγή, αντί της αναγκαστικής αποδοχής ενός εντελώς διαφορετικού οικοσυστηματικού μοντέλου ή τείνουν προς μια νέα κατάσταση έχοντας τη δυνατότητα ν’ αντεπεξέρχονται διατηρούμενα. Όσο περισσότερο σύνθετο και πολυποίκιλο είναι ένα οικοσύστημα, τόσο σταθερότερο είναι −κι εδώ υπεισέρχεται η πολύ σημαντική έννοια της βιοποικιλότητας, ως βασικού παράγοντα της οικολογικής αξίας των οικοσυστημάτων (αντιπαραβάλλεται σε τούτο η πρακτική της δημιουργίας μονοκαλλιεργητικών οικοσυστημάτων, τα οποία είναι ασταθή κι ευάλωτα στους εξωγενείς παράγοντες).
Η σημασία του σύνθετου οικοσυστήματος έγκειται στ’ ότι κάθε οικολογική του γωνία είναι κατειλημμένη, που αυτό σημαίνει ότι κάθε δυνατή διαφοροποιημένη λειτουργία, για την οποία υπάρχει ανάγκη να εκφραστεί στο φυσικό σύστημα, εκπληρώνεται από ένα είδος ειδικευμένο στην εκπλήρωση της ανάγκης αυτής. Είναι, μετά τούτων, εξαιρετικά δύσκολο να προκύψει μια οικολογική εισβολή, δηλαδή να εισχωρήσει και να εγκατασταθεί ένα είδος ξένο προς το σύστημα, ή ακόμα χειρότερα να πολλαπλασιαστεί και να καταστρέψει τη βασική δομή του συστήματος. Επιπροσθέτως, η συνθετότητα διασφαλίζει για το σύστημα ότι ένα είδος δε μπορεί ν’ αυξηθεί πέρα από το μέγεθός του. Καταλαμβάνει δηλαδή την οικολογική γωνιά που του αναλογεί ασκώντας το ρόλο του, κι έτσι ελέγχεται ο πληθυσμός του κι αντίστοιχα πραγματοποιείται φυσικώς ο έλεγχος του πληθυσμού στο σύνολό του.
Η διατάραξη λόγω της ανθρώπινης δράσης προκαλεί λειτουργική ανισορροπία μεταξύ των οργανωτικών επιπέδων κι αποσυντονισμό στο σύστημα. Με την απώλεια των φυσικών δομών και την αποσταθεροποίηση του οικοσυστήματος, δημιουργούνται κενά σε αυτό, οι εισβολείς καταλαμβάνουν θέσεις, η ανισοτροπία δημιουργεί ανισορροπία. Τούτη η κατάσταση αποδίδεται με την έννοια της αρνητικής εντροπίας, που σημαίνει αναταραχή και διατάραξη στο φυσικό σύστημα. Αποκτά έτσι το φυσικό σύστημα προορισμό που, αν δεν είναι παρά φύσιν, είναι αλλότριος της ουσίας του. Ενώ αντίθετα, η εντροπία με την έννοια της τυχαιότητας στο φυσικό σύστημα, στην περίπτωση της μη ύπαρξης προκαθορισμένης οργάνωσης, είναι αποδεκτή, λαμβάνοντας υπόψη και το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, που αναφέρει ότι υπάρχει η τάση σε όλα τα συστήματα κατά τη λειτουργία τους προς την αύξηση του τυχαίου ή της εντροπίας. Κάθε εξάλλου εν ισορροπία φυσικό σύστημα, που είναι φαινομενικά ακίνητο και σταθερό, διέπεται από δυναμική και από μη αντιληπτή στον παρόντα χρόνο εξέλιξη.
Στο σύστημα της οικόσφαιρας η εντροπία ως τυχαιότητα, κινούμενη στα πλαίσια μιας γενικής βασικής απροσδιόριστης οργάνωσης, λαμβάνεται θετικά και τούτο διότι η γη είναι ένα ανοικτό σύστημα από την άποψη της ενέργειας (αφού βομβαρδίζεται συνεχώς από τον ήλιο μ’ ενέργεια), κι έτσι δεν εγκλωβίζεται η ενέργεια αυτή, όπως θα συνέβαινε στο κλειστό σύστημα, όπου δηλώνεται αρνητικά. Μάλιστα, η εντροπία πλουταίνει την οικόσφαιρα, αφού η τυχαιότητα βοηθά στην πολυσυνθετότητα και στην πολυπλοκότητα, εξυπηρετώντας τη βιοποικιλότητα του φυσικού συστήματος. Μόνον όταν ο άνθρωπος παρεμβαίνει καταλυτικά δρώντας αρνητικά ή δίνοντας στο ανοικτό σύστημα της γης τα χαρακτηριστικά του κλειστού συστήματος, τότε υπάρχει εκδήλωση αρνητικής εντροπίας σε αυτό, αφού η θετική τυχαιότητα γίνεται βίαιη κι άναρχη, αποδίδοντας ποσά εκτονωμένης από την ανθρώπινη πίεση ενέργειας. Εξάλλου, το ανοικτό σύστημα της γης (ως προς την ενέργεια), είναι κλειστό ως προς τα υλικά του, κάτι που σημαίνει ότι δε μπορεί να τα εξάγει ως απόβλητα και τα κρατά εντός του. Αυτό το επιβαρύνει υπέρμετρα κι είναι ένας από τους βασικούς λόγους της υποβάθμισής του.
Επιπροσθέτως πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στοιχεία της γης απαιτήθηκαν αιώνες για να δημιουργηθούν (εκατομμύρια χρόνια), και μάλιστα μέσα από πολύπλοκες διαδικασίες, που δύσκολα σε πολλές περιπτώσεις επαναλαμβάνονται, κι ότι αυτά πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν, για να υπάρχει ορθή συνέχεια στη γη. Τούτο επιτυγχάνεται με το να μη χρησιμοποιούνται ταχύτερα απ’ ότι παράγονται˙ διαφορετικά έχουμε αρνητική εντροπία κι αποσταθεροποίηση του φυσικού συστήματος, που σταδιακά και διαχρονικά οδηγεί στην κατάρρευσή του. Η κατάσταση της διατάραξης και της απορρύθμισης, δηλαδή της αρνητικής εντροπίας, κινητοποιεί αντισταθμιστικούς μηχανισμούς του συστήματος για την αυτορρύθμισή του, αφού η φύση έχει αυτή την υψηλή δυνατότητα για την επίτευξη μιας νέας τάξης. Τούτο συμβαίνει διότι τα στοιχεία που συγκροτούσαν την παλιά τάξη χάνονται ή χάθηκαν, ή (γενικώς) για να υπάρξει μιαν τρόπον τινά αποκατάσταση. Η δράση τούτη της φύσης λαμβάνεται ως αντίδραση από τον άνθρωπο (λέμε παραδείγματος χάριν: «η φύση εκδικείται!»), ακριβώς διότι εκδηλώνεται ανεξαίρετα κι ανεξάρτητα των επιπτώσεων στο στοιχείο του συστήματος που προκάλεσε την ανισορροπία (δηλαδή στον άνθρωπο). Η φύση αντιδρά όταν ανισορροπεί, προκειμένου να ξαναβρεί τη χαμένη της ισορροπία, κι όσο δεν τη βρίσκει συνταράσσεται λόγω της απώλειας της συνοχής της, μ’ επιπτώσεις στο ανθρώπινο σύστημα (στην κοινωνία και στον υλικό πολιτισμό που την υποστηρίζει).
———- ♦ ———-
(απόσπασμα από το βιβλίο του Αντώνιου Β. Καπετάνιου, “ΦΥΣΙΣ ΕΡΓΟΝ. Νοώντας για τη φύση…”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2017).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου